Ouderschap na de scheiding: samenwerken of ruimte voor autonomie?

Het is voorjaarsvakantie. Ik ben lesvrij. De hele week. De vader van de kids werkt. De hele week. De kids zijn dan ook bij mij. De hele week. “Ja, maar, als je gescheiden bent zijn vakanties toch 50-50 verdeeld?” Dat kan, maar dat hoeft niet. In ons geval hebben wij er 5 jaar geleden voor gekozen de verdeling anders te doen: van de 12 weken schoolvakantie, zijn de kids er 9 bij mij en 3 bij hun vader. Omdat ik veel vrij heb en in bepaalde vakanties naar Duitsland ga. Omdat vader werkt en minder vrije dagen heeft. Achteraf gezien is dat onhandig geweest. Zowel vanuit mijn perspectief als vanuit de kinderen bezien. In de meeste vakanties zien zij hun vader niet of nauwelijks. Ik heb verder zelf ook een privéleven en af en toe meer dan 72uur adempauze nodig. Mijn verwachting was dat wanneer we eenmaal aan de nieuwe situatie gewend waren, we (met name de voorjaars- en zomer-) vakanties nog wel zouden herzien. Die verwachting is niet uitgekomen, alhoewel de kids vanaf aankomende zomer twee weken bij hun vader zijn, in plaats van alleen de eerste week. . De afgelopen jaren zijn mijn ex en ik verschillende malen met elkaar in gesprek geweest en steeds ontstaat er een discussie. Hoe dat komt? De hoop en verwachtingen die ik heb, komen niet overeen met de behoeftes en prioriteiten van de ander - en andersom, natuurlijk: anders was er geen gedoe! Een tijdje terug heb ik mijn ex op de man afgevraagd ‘wat wil je?’. Toen hij mij daar zijn antwoord op gaf, viel er een soort last van me af: ik voelde me opgelucht. Het hoge woord was er uit: mijn ex is tevreden met hoe het nu is. Meer zit er niet in. Dus energie steken in iets waar geen beweging meer in zit? Nee, bedankt. Er zit niets anders op dan dat te accepteren. En sinds ik dat duidelijke antwoord heb, lukt dat steeds beter. Ik heb wel invloed op de manier waarop ik met bestaande afspraken om ga. Dat betekent dat wanneer iets op dat moment niet mijn verantwoordelijkheid is, ik het ook niet op ga lossen. Ik wil meedenken, maar tenzij er een noodgeval is geldt ‘afspraak is afspraak’. Vind ik best moeilijk, omdat ik mijn kinderen niet de dupe wil laten zijn. Dat is mijn angst, mijn valkuil. En mijn kracht. Want de kids zijn ook de dupe wanneer ik de verantwoordelijkheid wél op me neem. Dus houd ik me bij een discussie over afspraken aan de feiten. Ik leg alle afspraken schriftelijk vast, via app of e-mail, zodat ik daar altijd naar terug kan verwijzen. Ik geef aan wat ik wel of niet kan of wil betekenen, en ga niet in op eisen, briesen of dwang. Verder richt ik mij zo veel mogelijk op mijn eigen leven (al kun je niet voorkomen dat je echt af en toe ook ergens iets van vindt) en op de kids! In het kort? 🍀 (H)erken wat je niet kunt veranderen; 🍀 Bedenk waar je wel invloed op hebt; 🍀 Leg afspraken schriftelijk vast; 🍀 Stick to the facts; 🍀 Richt je op je eigen leven en rol als ouder. Ook al blijven je ex en jij niet op één lijn liggen, of blijft er zelfs moedwillig gedoe: probeer bewust de dingen hierboven uit, en vol te houden! Probeer uit die strijd te blijven - zodat je in ieder geval dat stukje controle terugkrijgt! En deze vakantie? Die gaan de kids en ik lekker helemaal op onze manier invullen!

Mediation, wat is het en hoe werkt het? Heel kort gezegd is mediation een vorm van bemiddelen tussen mensen die een conflict hebben en daar samen niet uit komen, maar dat nog wel willen - en waarbij de bemiddelaar, de mediator, 200% neutraal is. Het is jullie conflict, jullie gesprek en jullie oplossing, waar een mediator 0,0 belang bij heeft. Er wordt geen kleur bekend, geen kant gekozen, geen advies gegeven, geen mening doorgedrukt. Een mediator is dan ook neutraal én onpartijdig. In feite is een mediator vooral gespreksbegeleider. Maar, hoe wérkt mediation dan? Bij mediation horen een aantal vaste stappen: Wanneer jullie er zonder begeleiding niet uitkomen en besluiten naar een mediator te stappen, vindt als eerste een intake plaats, een eerste kennismaking. Wanneer jullie besluiten in mediation te gaan, wordt de mediationovereenkomst ondertekend. Zodra de mediationovereenkomst er ligt, start de mediation. Wanneer jullie tot passende afspraken komen, worden deze in concept op papier gezet. Na een laatste check wordt bijvoorbeeld een vaststellingsovereenkomst opgemaakt, die vervolgens ook door jullie wordt ondertekend. De mediation is afgerond, zodra dit schriftelijk door de mediator is bevestigd. De mediator begeleidt jullie gesprekken en probeert helder te krijgen welke belangen, wensen en behoeften er over en weer zijn, met als doel meer inzicht te geven in jezelf, de ander én jullie situatie. Dat wil niet zeggen dat je het met elkaar eens hoeft te zijn, elkaar hoeft te vergeven of weer in de armen moet vallen. Het betekent wel dat er ruimte komt om naar mogelijkheden te kijken. Oplossingen te bedenken. Zicht op beweging. Ook wanneer je in eerste instantie misschien lijnrecht tegenover elkaar lijkt te staan. Er zijn altijd gemeenschappelijke belangen. Tijdens de mediation krijg je meer inzicht in welke belangen dat zijn! Een mediator stelt vragen - maar echt: heel veel vragen! Aan jullie allebei. Daarom is het belangrijk te beseffen dat mediation vertrouwelijk is: je kunt hierdoor delen wat je wilt. Wil je je hart bij iemand luchten, of advies inwinnen? Dan is er een geheimhoudingsverklaring beschikbaar. Want: "What happens at the mediation table, stays at the mediation table!" En stel dat je merkt dat je met de mediation wilt stoppen, dan kan dat! Je komt vrijwillig naar de mediation en doet actief je best naar een oplossing toe te werken (je toont commitment !), maar toch kan het zo zijn dat ook mediation niet lukt. Omdat mediation vrijwillig is, kun je er op elk gewenst moment voor kiezen de mediation te beëindigen. Niet alleen jullie kunnen dat, maar de mediator zeif ook! Bovendien staan de afspraken pas vast op het moment dat jullie een handtekening onder de vaststellingsovereenkomst zetten. Tot die tijd zit je nergens aan vast en kun je altijd nog iets toevoegen, veranderen, aanvullen of schrappen. Je gaat dan gewoon weer een stukje terug in het proces. Maar, duurt mediation dan niet lang? Het zal je niet verbazen dat mediation niet altijd even lang duurt. Gemiddeld genomen heeft een mediation een doorlooptijd van een aantal maanden. Afhankelijk van hoe mensen zich in een situatie opstellen gaat het sneller, of juist niet. Een juridische procedure ingaan duurt echter nog veel langer en loopt ook verder in de papieren. Procederen is een kostbaar grapje. Plus, ga je naar de rechter? Dan schrijft die een oplossing voor en heb je daar zelf geen invloed meer op. Je bent de regie kwijt. En dan nu even in het kort? Mediation is... 🍀 ... op vrijwillige basis; 🍀 ... gebaseerd op vertrouwelijkheid; 🍀 ... voor mensen die er ondanks hun conflict samen uit willen komen; 🍀 ... voor mensen die de regie graag in eigen hand willen houden; 🍀 ... een snellere en meer betaalbare optie om vooruit te komen; 🍀 ... dat wat jullie er onderling van maken ! Vragen of informatie? Neem contact op!

De eerste keer dat de bedrijfsarts mij maar huis stuurde, vond ik dat zelf ergens best overdreven: ik was niet ziek, toch? Ik had ik ieder geval geen klachten, m‘n lijf deed het prima. Maar ik liet steken vallen. Ik was moe. Dingen liepen niet zoals ik dat van mezelf gewend was. Net verhuisd, naar aanleiding van een scheiding (ook al waren we niet getrouwd), een kind met een rugzak en zoekende naar een nieuw ritme. No problem, gewoon doorgaan. Het komt wel goed. Alles onder controle. Of toch niet? In het weekend nadat de bedrijfsarts mij naar huis stuurde, ging Nederland voor het eerst op slot. Iederéén kwam ineens thuis te zitten. Hallo digitaal thuisonderwijs! Iedereen voelde nu de druk. Ik kon mijn collega‘s voor mijn gevoel niet ook nog eens met míjn lessen opzadelen: ze hadden zelf al genoeg op hun bord. Dus bleef ik net als iedereen (een gedeelte van) mijn eigen lessen draaien. Na een tijdje mochten we weer ‘live’, en ik pikte de draad van het ‘leven vóór de lockdowns’ weer op. Ging weer door. Had alles onder controle. Nog steeds zoekend naar dat nieuwe ritme. Toch was er iets veranderd. Ik was mij nu meer bewust van wat ik wel of niet wilde. Ik merkte dat de manier waarop ik mijn leven leidde, mij niet paste. Ik kreeg stress door de manier waarop ik werkte - en dat ondanks de toffe leerlingen en leuke collega’s! Mijn perfectionisme, verantwoordelijkheidgevoel, daadkracht, analyserend vermogen - het draaide allemaal overuren. In mijn hoofd is het niet stil. Mijn gedachten staan altijd ‘aan’. Vrouwending, zullen de mannen onder de lezers misschien denken. Ongetwijfeld! Ik ben jaloers op de ‘nothing box’! Hoe dan ook merk ik daardoor niet dat ik over mijn eigen grenzen heen ga. Er gingen bij die eerste burn-out geen alarmbelletjes af. Bij de tweede wel. Toen trapte ik zelf op de rem. Ik voelde hetzelfde gevoel van onrust opkomen. Een stukje onzekerheid: ik wil het anders, maar weet (nog!) niet hoe. Ik had steeds meer last van stemmingswisselingen. Kreeg weer steeds vaker hoofdpijn. Daarbij was ik ook gewoon heel erg móe. Alles was zwaar. Alles kostte moeite. Ik herkende nu het patroon waar ik in zat. Dat hielp echt enorm! Ook was ik me bewust van de triggers en had ik inmiddels geleerd wat voor mij belangrijk was (kernwaarden), zowel op het werk als privé. We waren twee jaar verder, maar nu kon ik wél zelf op de rem trappen. Zelf grenzen stellen. Met mensen in gesprek over wat er aan de had was. Nadenken - voelen - over wat wél bij mij zou passen. Nu, bijna 5 jaar na die eerste burn-out, kan ik vertellen dat ik op de goede weg ben. En meer dan dat! Ik ervaar geen werkstress meer. Geen werkdruk. Ik doe wat ik kan. Wanneer ik dat kan. Ik herken wanneer stress zich wel opstapelt. Ik kijk wie of wat ik kan inzetten om mij te helpen. En op die manier werk ik actief aan een meer gezonde balans en een levensstijl die veel beter bij mij past!🍀💖

De clichés vliegen je met ADHD langs alle kanten om de oren: slecht kunnen plannen, alles kwijt, deadlines missen, grote flapuit, tief-flieger (da‘s Duits), geen prioriteiten kunnen stellen, afspraak wéér vergeten, alles in je hoofd tig keer opnieuw doorleven of analyseren.. De hele dag ben je (onbewust) bezig met je aan te passen zodat je past binnen het plaatje dat de maatschappij voor jou voor ogen heeft. Vind je het gek dat je daar doodmoe van wordt?! Wanneer je met ADHD leeft, herken je mogelijk vast een aantal dingen die hierboven zijn genoemd. Je bent met ADHD nu eenmaal 'vatbaarder' voor ofwel overprikkeling of onderprikkeling (want dat kan ook!), vertoont misschien meer uitstelgedrag dan gemiddeld en hebt de lat voor jezelf (onbewust) hoog gelegd - omdat je wilt voldoen aan de norm. En liefst nog net een beetje beter wilt zijn. De andere kant van het verhaal is dat je met ADHD vaak ontzéttend veel energie en enthousiasme aan de dag legt, zeker voor die dingen die jou éxtra motiveren! Die nieuwe afdeling opstarten, een nieuw project of nieuwe hobby, het uitbreiden of onderhouden van je netwerk: je gaat maar door! Je bent creatief, weet van geen ophouden, zegt overal 'ja' tegen, fladdert (zoeft) van hier naar daar en weer terug... ... tot je merkt dat het moeilijker wordt. Die glimlach komt niet meer vanzelf, je werk gaat je tegen staan, je hebt moeite je bed uit te komen. Schiet om het minste geringste uit je slof, kunt je nauwelijks meer op je scherm concentreren en laat (gevoelsmatig) overal steken vallen. Je bouwt de druk op jezelf nog verder op: het móet je toch lukken?! Uiteindelijk is je lichaam niet meer vooruit te branden. Je bent zó moe, dat je het liefst in winterslaap zou gaan... Deze signalen kunnen bij een burn-out horen: extreme vermoeidheid, concentratieverlies en je emotioneel afgestompt voelen. Dingen die je normaal energie gaven, doen je nu nauwelijks iets. Ik had zelf eerst niet door dat ik op een burn-out afstevende. Ik was altijd bezig.- al jaren - en vond dat fijn: ik kan er niet tegen stil te zitten, of niets te doen. In ieder geval niet qua werk of weekindeling. Binnen de relatie liep het steeds minder soepel en dat zorgde voor extra druk en stress. Toen ik uiteindelijk wel doorhad dat ik in een burn-out terecht dreigde te komen, voelde ik me in eerste instantie een spijbelaar. "Ik was toch niet ziek?!" Ik voelde me prima, fysiek althans. Mentaal was ik moe, ja, en emotioneel zat m'n emmer wel wat vol, ja. Wat ik ook merkte, is dat de motivatie steeds verder daalde. En, mogelijk herken je dit ook: als je met ADHD leeft en je motivatie is 'ineens' vertrokken, dan wordt iets een heel lastig karwei... Merk je dat dit past bij hoe jij je voelt? Dan is het misschien fijn toch een keer op je rem te (laten) trappen. Er zijn tal van adviezen, tips & tricks over hoe je met een burn-out om kunt gaan. De meest voorkomende zijn 'rust pakken', 'structuur aanbrengen' en 'zoek hulp'. Geen verkeerde adviezen - en voor iemand met ADHD zijn dit juist de dingen die onwijs moeilijk kunnen zijn! Toch is het niet onmogelijk: je leert jezelf naarmate je ouder wordt steeds beter kennen. Je stoot je neus een keer (of tig), staat weer op, gaat verder - en leert wat wel en niet werkt. Geef wat extra aandacht aan de dingen wanneer je merkt dat ze je stemming verbeteren. Spreek een keertje extra af met die vriend(in) die je wél begrijpt. Die luistert. Wees tegelijkertijd alert op de dingen die juist energie kosten. Kun.je daar een alternatief voor verzinnen? Vast wel! In mijn geval was een gedeeltelijk leeg geveegde agenda één stukje van de puzzel. Net als een nieuwe baan accepteren, en het ontwikkelen van een andere kijk op hoe ik in het leven wil staan. Ik heb mijn burn-outs (vooral de 2e) gebruikt om mijn leven een andere wending te geven. Zoals ik nu leef, past veel beter bij mij! Dus: welke draai ga jij binnenkort aan je leven geven?

Na de scheiding kun je op veel vlakken te maken hebben met een gevoel van onzekerheid. Ook over de band met je kinderen. Je hoopt altijd dat je kinderen zo min mogelijk last van de scheiding hebben, dat ze het jou niet kwalijk nemen en dat je daarna - in ieder geval met hen - op dezelfde voet door kunt. Of althans zo veel mogelijk. Kinderen kunnen op veel verschillende manieren op de scheiding reageren. Toch gaat het jullie lukken! Tijdens onze scheiding bleek al snel dat wij allebei moesten verhuizen. We konden toen allebei iets in de buurt van onze oude woning vinden. De school van de oudste, opvang en allerlei andere activiteiten bleven hierdoor zo veel mogelijk ongewijzigd. Dat vonden wij destijds belangrijk: niet één maar twéé andere huizen en het feit dat papa en mama niet meer in hetzelfde huis woonden, was voor onze kids (toen 6 en 3) meer dan genoeg. En toen kwam Corona... Je hebt niet altijd alles in de hand, zullen we maar zeggen! In ons ouderschapsplan hadden we het gelukkig wel zelf voor het zeggen. We hebben destijds afspraken gemaakt waarvan we vonden dat ze in het belang van onze kinderen waren. Zo goed en zo kwaad mogelijk hielden we rekening met de omstandigheden waarin zowel mijn partner als ikzelf op dat moment verkeerden (qua werk, vrije dagen, belastbaarheid, financiën) en dat wat voor onze kinderen de meest stabiele situatie bood. Er was bij geen van ons sprake van een nieuwe relatie, dus daar werden onze kinderen niet zo snel mee geconfronteerd. Toch hebben we ook daar iets over in ons plan opgenomen. Ook na een scheiding gaat het leven 'gewoon' door. Je blijft echter nog een aantal jaar met je ex-partner te maken hebben (in feite altijd, want jullie blijven samen ouders van jullie kinderen). Hoe lang je ook gescheiden bent, de kans bestaat dat er in jullie communicatie toch iets van de dynamieken of patronen uit jullie relatie of scheiding opduiken. Bijvoorbeeld wanneer je in een discussie beland. Hoe goed je je best ook doet, de kans bestaat daarbij ook dat je dit thuis op je kinderen afreageert. Of je herkent gedrag van je ex waar je niet zo over te spreken was nu in je kind - ook dat kan confronterend zijn en interne spanning veroorzaken. Dat maakt het soms lastig om richting je kind neutraal over de andere ouder te blijven. Toch is dit onwijs belangrijk. Niet alleen voor het beeld dat je kind van je ex heeft, maar ook het beeld dat het van jouzelf heeft. Probeer je hier dus bewust van te zijn. Het laatste dat je wilt, is dat de band met je kind juist hierdoor dreigt te veranderen. In de praktijk betekent dit vooral veel bewustwording en inspanning leveren. Het gaat niet vanzelf! Een van de grootste valkuilen bij gescheiden ouderschap is het blijven hangen in het verleden. Oude ruzies, verwijten en pijn kunnen voor ruis op de lijn blijven zorgen. De kinderen krijgen dit in meer of mindere mate altijd mee. Er komt echter een moment waarop je tegen jezelf kunt zeggen: Weet je, we doen het echt zo gek nog niet! Zelfs als er af en toe spanningen tussen jou en je ex ontstaan, zelfs wanneer de kinderen laten zien dat ze het moeilijk hebben (bijvoorbeeld wanneer er een nieuwe partner in het spel komt of als de puberteit voor de deur staat): inzet loont! Zodra het je lukt een modus operandi te vinden - om met je ex om te gaan, met je eigen triggers én de nieuwe situatie - zul je zien dat je kinderen nog steeds je kinderen zijn. En dat jij nog steeds hun ouder bent. Door goed voor jezelf te zorgen, na te denken over je manier van communiceren, een bepaalde mate van flexibiliteit in te bouwen (in het belang van je kinderen) en als 'nieuw' gezin gezamenlijk tijd door te brengen, bouw je binnen jouw huishouden aan een stabiele toekomst. En, cliché maar waar... Je laat je kinderen ervaren: samen komen we er doorheen.

Wees je eigen rem.

Zodra je als ouders van minderjarige en/of nog thuiswonende oudere kinderen gaat scheiden, kom je onder andere voor de volgende vraag te staan: welke vorm van ouderschap gaan jij en je ex-partner hanteren? De meest bekende vorm die voorbij komt is co-ouderschap . Dit is een vorm van ouderschap waarbij zowel jij als je ex de verantwoordelijkheden en zorgtaken rondom jullie kinderen ongeveer gelijk verdelen. In de praktijk variëren de verhoudingen dan tussen de 40-60%, dus die verdeling hoeft niet per sé 50-50% te zijn. Het gaat daarbij niet alleen over de tijd die de kinderen bij jullie doorbrengen. Financiële bijdrages, verantwoordelijkheden, zorgtaken én algemene betrokkenheid zijn tussen die 40-60% tussen jullie verdeeld. Wanneer de verdeling buiten die 40-60% ligt, bijvoorbeeld wanneer de verhoudingen 30-70% of 20-80% zijn, spreken we van een omgangsregeling . Hierbij hebben jij en je ex-partner nog steeds allebei het gezag over jullie kinderen, maar ligt het zwaartepunt van de verdeling meer bij één van jullie. Deze vorm van ouderschap wordt bijvoorbeeld gekozen wanneer één van de ouders onregelmatige werktijden heeft. Waar mogelijk worden wel vaste tijden afgesproken, zodat voor de kinderen een duidelijk ritme ontstaat. Een variatie hierop is coöperatief ouderschap , waarbij de kinderen voornamelijk bij één ouder wonen (nog meer dan bij een gemiddelde omgangsregeling). Deze ouder neemt de dagelijkse beslissingen, maar ouders hebben nog steeds gezamenlijk gezag en overleggen nog steeds met elkaar over grotere beslissingen. Bijvoorbeeld wanneer er een middelbare school mag worden gekozen. In sommige gevallen heeft maar één ouder gezag over de kinderen. Bij deze vorm van ouderschap kan zowel voor bezoekrecht als een omgangsregeling worden ‘gekozen’, maar in beide gevallen neem alleen de ouder met het gezag formele beslissingen over de opvoeding van de kinderen. We schrijven bewust ‘gekozen’, omdat eenzijdig gezag niet zomaar ontstaat. Vaak spelen pittige omstandigheden, die voor alle betrokkenen lastig kunnen zijn. Er is een vorm van eenzijdig ouderschap die nog verder gaat: één ouder heeft het volledige gezag, de kinderen wonen bij deze ouder die alle formele beslissingen neemt en de kinderen hebben nauwelijks tot geen contact met de andere ouder. Dit noem je ‘ uitgekleed ouderschap ’ en komt bijvoorbeeld voor wanneer iemand ervoor kiest geen contact meer met de kinderen te hebben, of wordt uit veiligheidsoverwegingen besloten. Deze vormen van ouderschap hebben te maken met de verdeling van tijd, verantwoordelijkheden financiële bijdrages en betrokkenheid van beide ouders. Vlak na de scheiding kunnen ouders bovendien kiezen om de beurt in het ouderlijk huis te wonen, waarbij de kinderen blijven zitten waar ze zitten. Dit wordt ook wel ‘ nestouderschap ’ genoemd en is vaak tijdelijk, tot een meer permanente woonoplossing is gevonden en een andere regeling kan worden getroffen. Onder ‘ouderschap’ valt ook de manier waarop ouders met elkaar omgaan - niet alleen het ‘hoe en wat’ rondom de kinderen. De intensiteit waarop ouders met elkaar communiceren hangt deels samen met bovenstaande vormen van ouderschap, maar hóe ouders communiceren heeft met name te maken met de wil van ouders het principe van ‘leven en laten leven’ na te streven. Wanneer ouders het lastig vinden na de scheiding met elkaar om te gaan kan, los van de ‘verdelingsvorm’, worden gekozen voor parallel ouderscha p . Dit betekent dat ouders wel contact hebben met de kinderen, maar zo weinig mogelijk met elkaar. Iedere ouder neemt eigen beslissingen en voedt de kinderen vrijwel geheel apart van de andere ouder op. Ouders overleggen of communiceren nauwelijks met elkaar. Zelfs grote beslissingen kunnen evt. schriftelijk worden vastgelegd, soms zelfs via een advocaat. Dit is overigens niet altijd het geval. Deze situatie wordt echter vaak gebruikt wanneer er tussen ouders veel conflicten zijn. Wanneer communicatie en overleg tussen ouders an sich echter wel mogelijk zijn, kunnen ouders voor neutraal ouderschap kiezen. Dit is een relatief jong begrip. Het lijkt op parallel ouderschap, maar is het niet. Bij neutraal ouderschap overleggen ouders namelijk nog wél met elkaar over de algemene zorgtaken en grote beslissingen. De opvoeding binnen beide huishoudens blijft echter zoveel mogelijk onafhankelijk van elkaar. Ouders bemoeien zich verder niet met de kinderen wanneer die bij de andere ouder zijn. Zo zijn er dus talloze mogelijkheden om jullie ouderschap na de scheiding vorm te geven. De ideale vorm van ouderschap bestaat echter niet. Een optimale vorm voor jullie situatie op het moment van scheiden gelukkig wel: die bepalen jullie namelijk bij voorkeur zoveel mogelijk zelf. In ieder geval wanneer jullie bij een mediator aanschuiven. Het doel van iedere vorm van ouderschap na een scheiding? Zorgen dat jullie en de kinderen op jullie eigen manier weer vooruit kunnen kijken!